Het was 1984 tijdens de Afghaanse oorlog, toen oorlogsfotograaf Steve McCurry zijn zijn Nikon FM2 tevoorschijn haalde en een foto maakte van een Afghaans meisje. McCurry moet zijn camera snel weer terug in zijn tas hebben gestopt, want fotograferen in het Nasir Bagh vluchtelingenkamp vlakbij de grens van Pakistan, en vooral het fotograferen van vrouwen, was onder meer vanuit geloofsovertuigingen strikt verboden.
Sharbat Gula was 13 jaar oud toen de foto gemaakt werd. Voor haar vlucht vanuit Afghanistan, verloor ze haar ouders door een aanval van de Sovjets begin jaren ‘80. Samen met de rest van haar gezin sloeg ze te voet op de vlucht. Een tocht door de bergen naar Pakistan volgde, op zoek naar veiligheid. Die ze uiteindelijk vonden in het kamp in Nasir Bagh.
© McCurry, S. (1984) The Afghan Girl, Vluchtelingenkamp Nasir Bagh, Pakistan, Cover National Geographic (1985)
McCurry maakte de foto met zijn Nikon FM2, met een Nikkor 105mm Ai–S F2.5 lens en Kodachrome 64 diafilm. Dat soort film resulteert meestal in scherpe, kleurrijke foto’s. En dat zie je terug in het portret van Sharbat. Ook wel ‘The Third World Mona Lisa’ genoemd.
Wanneer je naar de foto kijkt, krijg je het gevoel dat de verwilderde, smaragdgroene ogen dwars door je heen kijken. Het contrast met haar robijnrode, gescheurde hoofddoek, versterkt dit. De foto wekt een gevoel op van wanhoop, maar ook van kracht. Of Sharbat nu wilde of niet, ze werd het symbool van verzet, ontheemding en veerkracht. En van de representatie van de Afghaanse oorlog en de gevolgen daarvan.
In de westerse wereld bleef de foto niet onopgemerkt. Het portret van Sharbat sierde in 1985 de cover van The National Geographic, en werd gekwalificeerd als één van de meest herkenbare foto’s uit de geschiedenis, die er mede voor zorgde dat er na 9/11 vanuit de USA extra aandacht voor vrouwenrechten in Afghanistan ontstond. Daarnaast werd er door The National Geographic de Afghans Children’s Fund opgericht, om kinderen in oorlogsgebieden te helpen. Ook nam het aantal aanmeldingen van mensen die wilden helpen in vluchtelingenkampen toe. Zo zie je maar hoe één iconisch beeld dat in een split second gemaakt werd, de wereld in beweging kan zetten.
McCurry liet het er niet bij zitten en wilde weten wat er met het mysterieuze Afghaanse meisje gebeurd was. Hij ondernam meerdere reizen om haar te vinden. En uiteindelijk slaagde hij, maar niet zonder moeite. Er waren meerdere vrouwen die zich voordeden als Shabat, maar uiteindelijk werd ze gevonden. Ze was destijds 30 en leefde op het platteland van Afghanistan; teruggekeerd naar haar thuisland. Haar identiteit werd vastgesteld door een irisscan.
Tot het moment dat ze gevonden werd door McCurry en zijn team had ze geen idee dat de foto wereldberoemd was geworden. Wanneer ze zelf terugblikt op haar leven en op de foto tijdens een interview met de BBC, spreekt ze over het feit dat de foto haar zowel ellende als geluk opgeleverd heeft. Zo zat ze een vast in een Pakistaanse gevangenis omdat ze verkeerde verblijfspapieren zou hebben, maar gebruikte ze het geld dat ze met de foto verdiende om wezen en weduwen in oorlogsgebieden te helpen. Na de val van Kabul onder het regime van de Taliban in 2021, vroeg Shabat om hulp Afghanistan te verlaten. Italië gaf daar gehoor aan en sindsdien verblijft ze in Rome.