Ton Hermans: 100.000 foto's in meer dan 80 jaar

In de serie BeeldBazen lichten wij beeldmakers met een bijzonder verhaal uit. Wat zijn hun drijfveren en ambities? Waarmee onderscheiden zij zich van anderen? We beschrijven wat de identiteit is van de beeldbaas en welk eerste magische foto- of filmmoment zij meemaakten waardoor ze besloten de camera niet meer neer te leggen. We gaan in op de noodzaak voor fotografie en film, hun stijl, hun visie, het effect van reacties vanuit de buitenwereld en bespreken de toekomstige plannen van de beeldbaas.

Hier krijgen beeldbazen een crossmediaal podium en blazen wij hun energie en beeldpassie de wereld in. We trappen de serie af met de negentigjarige beeldbaas Ton Hermans.

Wie is Ton Hermans? | Interview | Voorbeeldfoto's | Video: interview


De identiteit van de beeldbaas

Ton Hermans (90) is beeldend kunstenaar. Jarenlang werkte hij als stedenbouwkundige met een eigen bureau. Fotografie was aanvankelijk een bijzaak voor hem. Hij begon er in de jaren vijftig mee (in 1950) en rolde er als vanzelf in. De technieken leerde hij zichzelf aan. Hij kreeg meer ruimte voor zijn fotografie toen hij op pensioengerechtigde leeftijd stopte met zijn bureau. Tot op de dag van vandaag maakt hij foto’s: meestal drie per dag. Tons belangrijkste streven: “Voor mij is het niet belangrijk om de werkelijkheid weer te geven. Het gaat mij om het vastleggen van het moment en om de zeggingskracht van het beeld.’’

"Het gaat mij om het vastleggen van het moment en om de zeggingskracht van het beeld"


Dat eerste magische fotomoment

Hermans nam zijn eerste foto meer dan tachtig jaar geleden. In Rotterdam-West, waar hij opgroeide. Ton was een jaar of 9. Hij gebruikte een boxcameraatje. Rotterdam zag er toen heel anders uit dan nu. Levendiger en knusser, volgens Ton, met smalle straatjes. Het was een bruisend geheel met volop variatie. Er waren meer zelfstandige panden met een eigen architectuur.

“Ik wilde de wederopbouw vastleggen. Hoe bouw je een stad op die helemaal in het puin ligt?”

De noodzaak van fotografie

Alles veranderde toen de stad in de middag van 14 mei gebombardeerd werd in 1940. “Ik was 11 jaar oud. We vreesden al dat het zou gaan gebeuren en toch was het onverwacht. Het ging allemaal zo snel. Voor mij voelt het zoals voor velen: er zit een litteken op mijn ziel door het bombardement. Dat raak je nooit meer kwijt.”

Ton was 16 toen de stad bevrijd werd. Negen jaar later, toen hij 25 werd, ging hij meer foto’s maken. Hij liet zich adviseren door mevrouw Albers van de fotozaak Foka (nu Kamera Express) op de Admiraliteitsstraat, die haar eigen camera aanprees. Dat was een Japanse klapcamera met Olympus-objectief.” Ton gebruikte de camera met plezier en schafte erna nog vele andere camera’s aan, zoals Leica’s, bijvoorbeeld de Leica M3 en later camera’s van andere merken.

Het was de periode waarin de wederopbouw pas echt begon. “Meteen na de bevrijding was er weinig geld. Alleen de bankgebouwen rezen uit de grond. Het was een bizar gezicht: op de Blaak zag je een lege ruimte, met daarin drie kolossen van nieuwe bankgebouwen (De Amsterdamsche Bank, De Nederlandse Handelmaatschappij en De Twentsche Bank).”


Ton Hermans wilde de wederopbouw vastleggen. “Hoe bouw je een stad op die helemaal in het puin ligt?” Ton wilde de situatie documenteren en bewaren voor het nageslacht. “Eerst was er weinig te fotograferen, dat kun je je haast niet voorstellen! Rondom De Boompjes zag je kale vlaktes…. En de Willemsbrug was een andere brug dan die van tegenwoordig. In mijn beelden zie je dat de lege vlaktes zich langzaam weer vulden.’’

“Door mijn foto’s kon ik vorm geven aan het verlangen om die verandering te zien.” Werd het zoals vroeger? “Nee, maar dat is ook niet erg. Het is een andere stad geworden die gezien mag worden. Doordat alles weer opgebouwd moest worden, kon de infrastructuur ook verbeterd worden, zo werd er een metro aangelegd.”

What's your style?

“Ik durf wel te zeggen dat ik een eigen stijl heb, maar ik heb geen vooropgesteld idee bij mijn beelden”

Wanneer Ton door de stad loopt, is hij alert. Als er iets interessants gebeurt, reageert hij snel, zodat hij het moment niet mist. Soms ziet hij een mooi decor dat net iets te leeg is nog. Dan wacht hij tot er iets gebeurt, bijvoorbeeld tot er een voorbijganger in beeld komt, tot hij het knopje indrukt.

Ton zorgt ervoor dat zijn standpunt altijd nét wat anders is dan je zou verwachten. “Ik wil iets nieuws laten zien en voorkomen dat het een kiekje wordt.’’

Niet reproduceren maar nieuwe beelden creëren

Een geslaagde foto hoeft niet realistisch of onbewerkt te zijn, volgens Ton. “Voor mij is het niet belangrijk om de werkelijkheid weer te geven. Het gaat mij om het vastleggen van het moment en om de zeggingskracht van het beeld.’’ Zo brengt de foto van de bevrijding een bepaalde emotie teweeg. Je ziet de vliegtuigen boven de Coolsingel vliegen, bij Operatie Manna. Het begin van een nieuwe periode.



Een van de vele fotografen die indruk maakten op Hermans is Henri-Cartier Bresson. Wat Ton waardeert aan Bresson is dat hij niet reproduceert maar creëert. Dat is zijn eigen ideaal ook: nieuwe beelden maken. Net als Bresson legde Ton het Franse straatbeeld vast. Hij woonde een tijdlang in Parijs. In de jaren vijftig maakte hij daar zwart-wit-foto’s met zijn Leica M3.

Ton: “Zwart-wit fotografie is magisch. Het geeft zo veel meer te raden dan kleurenfoto’s. Zwart-wit leent zich ook meer voor grafische foto’s. Kleuren dragen niet altijd bij aan een evenwichtig geheel.’’


Waardering

Ton krijgt waardering van veel mensen. In de eerste plaats van zijn vrouw Ans Zwartkruis, door de aimabele fotograaf liefkozend Anna genoemd. Ze is zijn favoriete model en “de meest gefotografeerde vrouw van Rotterdam.” Ans blijft bescheiden en wuift zijn complimenten lachend weg.

Zoon Paul Hermans (kunstenaar en fotograaf) bezoekt met zijn vader beurzen en exposities van de fotografenclub Fotografica. Deze club werd mede-opgericht door Ton zelf. Op Facebook krijgt Hermans veel reacties. Hij plaatst de foto’s die hij dagelijks maakt op dit medium. Hermans neemt de tijd om vragen te beantwoorden. “Als je dat goed wil doen, ben je er soms uren mee bezig!”

Plannen

Ton werkt aan een project over Rotterdamse cafés, samen met journalist Joris Boddaert. “Cafés zijn verzamelplekken van verhalen. Aan de toog gebeurt van alles. Joris verzamelt sappige verhalen en ik maak er sfeervolle cafébeelden bij.

"Combineer de Leica MP met lenzen van zestig jaar oud en je krijgt ongelofelijk scherpe beelden"


Onlangs kocht Hermans een nieuwe Leica: een Leica MP. Ton combineert hem met drie van zijn eigen lenzen die meer dan zestig jaar oud zijn. “En wow, het resultaat is boven verwachting. Scherper kan het beeld haast niet zijn! Dat is toch ongelofelijk, dat de kwaliteit zo behouden blijft.” De beeldkunstenaar is overdag niet vaak thuis. Gelukkig zit zijn vrouw er niet mee. Ans heeft haar eigen activiteiten. “We trekken ons plan. Anders zou het toch saai worden?’’


Wie, wat, waar?

Tons foto’s vind je op de website www.tonhermansrotterdam.nl en op de Facebookpagina van Ton. Hij maakte in de loop der jaren ruim 100.000 foto’s. Sommige foto’s en dia’s vonden een plekje in het Gemeentearchief. Andere beelden bewaart hij nauwkeurig in verschillende albums thuis. De wanden staan er vol mee, tot aan het plafond. Ze blijven zich voorlopig vullen, Ton is nog lang niet uitgefotografeerd.

Bekijk hier ons video-interview


Voorbeeldfoto’s

Benieuwd naar het werk van Ton? Bekijk hieronder een greep uit zijn portfolio!